Warsztaty praktyczne w Mysłowicach

18 i 19 stycznia 2022 w Mysłowicach zainaugurowaliśmy cykl warsztatów praktycznych, które realizujemy w ramach programu szkoleniowego dot. renowacji i termomodernizacji budynków historycznych w dobie kryzysu klimatycznego. Tym samym w ofercie szkoleniowej Fundacji pojawił się zupełnie nowy obszar tematyczny, który Fundacja podejmuje w ramach projektu Mitygacja zmian klimatu w budynkach zabytkowych od września 2020 roku.

Jaki był cel warsztatów?

Celem warsztatów organizowanych we współpracy z Urzędem Miasta w Mysłowicach było opracowanie rekomendacji projektowych w zakresie renowacji i termomodernizacji dla trzech budynków historycznych:

• kamienicy mieszczańskiej z lat 1891-92, przy ulicy Grunwaldzkiej 22, wpisanej do rejestru zabytków województwa śląskiego;
• budynku Urzędu Miasta Mysłowice, wybudowanego w latach 1866-68, przy ul. Powstańców Śląskich , wpisanego do rejestru zabytków województwa śląskiego;
• hali sportowej MOSiR, powstałej w 1912 r., do lat 70. wchodzącej w skład KWK „Wesoła”, przy ul. Piastów Śląskich 20, planowanej do umieszczenia w Gminnej Ewidencji Zabytków.

Kto znalazł się wśród uczestników szkolenia?

W warsztatach udział wzięło 14 absolwentów i absolwentek pierwszego, e-learningowego etapu programu szkoleniowego. Uczestnicy pracowali w interdyscyplinarnych zespołach składających się z architektów, doradców energetycznych, inspektorów odpowiedzialnych za remonty i utrzymanie budynków zabytków oraz pracowników urzędów miejskich z zakresu gospodarowania nieruchomościami, architektury, kultury i ochrony zabytków.

W pracach każdej z grup uczestniczyli przedstawiciele inwestorów odpowiedzialnych za poszczególne budynki w Mysłowicach. Szkolenie prowadzili: Agnieszka Czachowska oraz Tomasz Jeleński z Fundacji Sendzimira.

Uczestnicy otrzymali również wsparcie ekspertów w zakresie odnawialnych źródeł energii oraz ochrony ppoż. w budownictwie. Rekomendacje projektowe konsultował także Łukasz Konarzewski – Śląski Wojewódzki Konserwator Zabytków.

Uczestnicy szkolenia w trakcie warsztatów w Mysłowicach. Fot. Fundacja Sendzimira

Jak przebiegała praca warsztatowa?

Trzy grupy robocze rozpoczęły pracę od analizy wyzwań (technicznych, związanych z użytkowaniem budynku i jego otoczenia, społecznych itp.) w poszczególnych budynkach tak, by proponowane rekomendacje odpowiadały na najważniejsze problemy oraz dotyczyły całego budynku i jego otoczenia.

Efekty pracy nad każdym z budynków zostały zaprezentowane i przekazane Sekretarz Miasta – Marcie Jabłczyńskiej, a także kierownictwu Wydziału Architektury, Planowania i Strategii Urzędu Miasta Mysłowice. Bardzo dziękujemy Miastu Mysłowice za gościnę i współorganizację warsztatów.

Koncepcja modernizacji kamienicy przy ul. Grunwaldzkiej 22

Centralna lokalizacja i zabytkowy charakter wskazują na duży potencjał tkwiący w kamienicy, a miastu zależy na rewitalizacji tej okolicy.

Główne wyzwania w analizowanej kamienicy są podobne to wypowych problemów w innych budynkach zarządzanych przez Miejski Zarząd Gospodarki Komunalnej:

• zawilgocenie ścian parteru spowodowane kapilarnym podciąganiem wód gruntowych;
• brak wentylacji i złe warunki higieniczno-sanitarne.

W pierwszej kolejności grupa przeanalizowała możliwości zwiększenia efektywności energetycznej poprzez:

• podłączenie kamienicy do sieci ciepłowniczej, która zastąpi ogrzewanie na paliwo stałe; uczestnicy zauważyli, że rezygnacja z ogrzewania piecami kaflowymi umożliwi wykorzystanie przewodów dymowych do celów wentylacji mechanicznej;
• montaż dodatkowego źródła energii elektrycznej w postaci paneli fotowoltaicznych;
• docieplenie dachu;
• zmianę wentylacji grawitacyjnej na mechaniczną – co łącznie pozwala zaoszczędzić co najmniej 30% zużycia energii.

Członkowie grupy dyskutowali na temat kierunku zmian, które zachęciłyby mieszkańców miasta do odwiedzania tej okolicy. Zaproponowali przywrócenie restauracyjnej funkcji w lokalu na parterze, a także zwrócili uwagę na budynek „wozowni” zlokalizowany od strony podwórka, który powinien zostać zachowany, by pełnić funkcję usługową. Zasugerowali, że teren wokół niego mógłby zostać wykorzystany na cele rekreacyjne i ogrody deszczowe.

Grupa położyła nacisk na rozwiązania z zakresu błękitno-zielonej infrastruktury. Zaproponowała:

• odtworzenie oryginalnej zieleni miejskiej z nasadzeniem drzew, a od strony zachodniej – zastosowanie zielonej elewacji; oba te rozwiązanie chronią budynek przed przegrzaniem i poprawiają jakość powietrza;
• usunięcie kostki betonowej na opasce wokół budynku i wprowadzenie tam zieleni;
• przywrócenie przedogródka dla potrzeb restauracji, co odciążyłoby sieć ogólnospławną i chroniło fasadę przed zawilgoceniem.

Koncepcja zagospodarowania terenu wokół kamienicy. Autorzy i autorki koncepcji: Katarzyna Buda, Krystian Kopka, Ewa Krzysztoń, Dobrawa Skonieczna-Gawlik i Natalia Szablowska

Obejrzyj prezentację proponowanych rozwiązań.

Koncepcja renowacji budynku Urzędu Miasta Mysłowice przy ul. Powstańców Śląskich 1

Kolejna grupa zmierzyła się z wyzwaniami związanymi z użytkowaniem zabytkowych przestrzeni mysłowickiego ratusza, takich jak:

• wysokie koszty zużycia energii i wody;
• dostosowanie obiektu do obowiązujących przepisów ppoż.;
• zapewnienie dostępności dla osób o szczególnych potrzebach;
• elewacja wymagająca renowacji;
• wzrastające zapotrzebowanie na miejsca parkingowe.

Grupa robocza w trakcie wizji lokalnej w Urzędzie Miasta. Fot. Fundacja Sendzimira

W pierwszej kolejności uczestnicy zalecili wykonanie badania termowizyjnego budynku i audytu energetycznego. Spośród możliwych działań termomodernizacyjnych zaproponowali:

• zachowanie i renowację istniejącej stolarki okiennej;
• docieplenie dachu i dostosowanie konstrukcji do montażu PV;
• po analizie zdjęć termowizyjnych i znaczących strat ciepła wynikających z audytu energetycznego – rozważenie zastosowania tynków i farb termoizolacyjnych;
• poprawę sprawności systemu ogrzewania np. montaż głowic termostatycznych czy odsłonięcie zabudowanych w niektórych pomieszczeniach grzejników;
• wymianę oświetlenia na energooszczędne (LED) i wprowadzenie systemu zarządzania nim;
• modernizację instalacji ciepłej wody użytkowej w zakresie sposobu jej wytwarzania (np. instalacja kolektorów słonecznych).

W trakcie wizji lokalnej grupa zebrała dużo informacji o sposobie użytkowania obiektu, w efekcie podkreślała duże znaczenie edukacji użytkowników w zakresie oszczędzania energii w budynku.

W ramach koncepcji zagospodarowania terenu grupa zaproponowała znaczne zwiększenie powierzchni biologicznie czynnej poprzez:

• wymianę nawierzchni na płyty ażurowe porośnięte trawą;
• nowe nasadzenia;
• ogród fasadowy na elewacji południowej;

Ciekawą koncepcją jest stworzenie zadaszonej wiaty rowerowej z zielonych dachem i zachęcanie do korzystania z dojazdu do ratusza rowerem lub komunikacją miejską. Grupa zaproponowała także inne rozwiązania z zakresu błękitno-zielonej infrastruktury, jak wykonanie zbiorników wody deszczowej.

Po dokładnej analizie grupa zaproponowała szereg modernizacji dostosowujących budynek do obowiązujących przepisów ppoż. i zwiększających bezpieczeństwo jego użytkowników. Uczestnicy zadbali także o dostępność dla osób o szczególnych potrzebach, projektując wewnętrzną windę oraz nowe wejście od strony elewacji północnej.

Obejrzyj skrót proponowanych rozwiązań oraz szczegółowy opis koncepcji.

Hala sportowa przy ul. Piastów Śląskich 20

Ostatnia grupa wzięła na warsztat budynek, którego dostosowanie do obecnych standardów jest dużym wyzwaniem. Historycznie cenny, ale z wieloma ograniczeniami wynikającymi z faktu, że na halę sportową został zaadaptowany z pomieszczeń technicznych kopalni węgla. Mieszczą się tu sale gimnastyczna oraz treningowe. W latach 70. powstała przybudówka z szatnią oraz zapleczem socjalno-biurowym skomunikowana łącznikiem z halą sportową. Największymi problemami części historycznej kompleksu są:

• zawilgocenie budynku;
• zagrzybienie ścian wewnętrznych i stałego wyposażenia;
• brak wentylacji pomieszczeń.

Z uwagi na fakt, że wiele podobnych budynków zniknęło już z mapy Mysłowic, inwestor chce zachować historyczny charakter tego obiektu. Ważnym celem jego renowacji i modernizacji jest więc rewitalizacja terenu pokopalnianego wraz z rewaloryzacją części historycznej i przebudową, połączoną z termomodernizacją, części socjalnej. Grupa zaleciła przeprowadzenie konsultacji społecznych w celu poznania potrzeb i pomysłów dotyczących  funkcjonowania obiektu w przyszłości.

Uczestnicy rozpisali niezbędne prace dzieląc je na pięć etapów.

1. wykonanie ekspertyzy technicznej dot. m. in. konstrukcji dachu w związku z planowaną izolacją termiczną; badanie geotechniczne określające m. in. warunki gruntowo-wodne; ekspertyzę ppoż. oraz audyt energetyczny uzupełniony o kwerendę konserwatorską i ekspertyzę mykologiczną zawilgoceń;
2. usunięcie przyczyn zawilgocenia budynku;
3. wymianę instalacji centralnego ogrzewania i wykonanie wentylacji mechanicznej z odzyskiem ciepła;
4. remont dachu wraz z ociepleniem;
5. zagospodarowanie terenu przyległego.

Uczestnicy grupy wykluczyli możliwość wykorzystania źródeł OZE, na co w dużej mierze miało wpływ sąsiedztwo budynku.

Członkowie grupy zaproponowali bardzo dużo rozwiązań z zakresu błękitno-zielonej infrastruktury:

• wykonanie roślinności pnącej na trejażach wzdłuż elewacji budynku historycznego, której zadaniem będzie m.in. niwelowanie pyłu zawieszonego z otoczenia;
• nasadzenie szpaleru drzew, wzdłuż ogrodzenia od strony południowej, których zadaniem będzie osuszanie terenu;
• wykonanie nawierzchni wodoprzepuszczalnej na podłożu żwirowym na terenie parkingu, w związku z brakiem instalacji kanalizacji deszczowej;
• zbieranie wody z dachów do systemu bezodpływowego (zbiornik szczelny oraz retencja w rurach po obu stronach budynku) i wykorzystywanie jej do spłukiwania w toaletach oraz podlewania terenu zieleni.

Wizualizacja koncepcji proponowanych rozwiązań dla hali sportowej przygotowana przez Marcina Lisa, Michała Tarnowskiego, Michała Winiarskiego i Tomasza Winiarskiego

Te działania są odpowiedzią na problem wody napływającej z terenów utwardzonych sąsiadujących z budynkiem, co ma wpływ na dużą wilgotność ścian fundamentowych.

Obejrzyj skrót proponowanych rozwiązań wraz z wizualizacjami oraz szczegółowy opis koncepcji.

Wszystkim grupom dziękujemy za wspólną pracę i niezwykłe zaangażowanie oraz gratulujemy efektów.