W dniach 11–13 czerwca 2025 r. w Tychach, zrealizowaliśmy kolejne praktyczne szkolenie w ramach programu szkoleniowego: Utrzymanie terenów zieleni miejskiej dla zwiększania bioróżnorodności i retencji. Tym razem pracowaliśmy nad sposobami wdrażania działań renaturyzacyjnych i utrzymania obiektów wodnych w miastach, łącząc potrzeby użytkowników z ochroną jakości wód i zwiększaniem bioróżnorodności.
Gospodarzami szkolenia był Tyski Zakład Usług Komunalnych w Tychach i Wydział Komunalny, Ochrony Środowiska i Rolnictwa Urzędu Miasta Tychy, a otworzyła je Zastępczyni Prezydenta Tychów Pani Hanna Skoczylas.
Szkolenie poprowadziła Agnieszka Czachowska z Fundacji Sendzimira, wraz z Piotrem Sikorskim, autorem standardu pt. Utrzymanie obiektów wodnych. Całość koordynowała Barbara Surmacz-Dobrowolska.
Praca na realnych przykładach
Osoby uczestniczące w szkoleniu pod czujnym okiem ekspertów analizowały potencjał obiektów wodnych na wskazanych przez gospodarzy terenach Parku Północnego oraz Parku Łabędzi w Tychach. Zastanawiały się jakie działania można wdrożyć na tych terenach, by wzrosła ich bioróżnorodność, ale również ich potencjał do rekreacji.
Wspólnie próbowaliśmy odpowiedzieć na pytania: Jak łączyć potrzeby mieszkańców miast, którzy chętnie wypoczywają przy miejskich zbiornikach, z potrzebami przyrody i adaptacji miasta do zmiany klimatu? Jak planować działania renaturyzacyjne i jak przygotowywać je do wdrażania by były jak najbardziej skuteczne. Jakie praktyki utrzymaniowe należy prowadzić by wprowadzone zmiany nie zostały zaprzepaszczone.
Podczas wizji terenowej o sposobach użytkowania parków i ich potrzebach opowiedziała Róża Jaros i Agnieszka Soboń z Tyskiego Zakładu Usług Komunalnych, a Barbara Błaszczak – hydrolog opiekująca się zbiornikami na terenie parków, przedstawiła ich tło hydrologiczne, informacje o stanie wody czy punktach wysokościowych, niezbędne do dalszej pracy warsztatowej nad koncepcjami.
Praca w terenie
Uczestnicy szkolenia, podzieleni na trzy grupy (dwie pracujące nad wyznaczonymi częściami w Parku Północnym, a jedna nad Parkiem Łabędzi), prowadzili obserwacje w terenie, kierując się wytycznymi specjalnego formularza. Obserwacje obejmowały m.in. analizę terenu, określenie typów ekosystemów i ich potencjału przyrodniczego, możliwych sposobów ich utrzymania i zadań ochronnych oraz wyznaczenia stref użytkowania i określenie możliwości projektowych. Wnioski i obserwacje uczestnicy nanosili na wydrukowanych mapach parków przygotowując się do dalszej pracy warsztatowej nad koncepcjami.
Podczas pracy w terenie uczestnicy szkolenia prowadzili też rozmowy z użytkownikami parku, aby lepiej poznać ich potrzeby.
Wizja terenowa w parkach, pozwoliła poznać teren studialny, ale to nie wszystko. Na stawie w Parku Północnym dodatkowo odkryliśmy kotewkę orzech wodny, prawnie chronioną w Polsce od 1946 roku!
Praca koncepcyjna
W oparciu o przeprowadzoną obserwację terenową, mapy i informacje o parku uzyskane od jego Zarządcy i hydrologa, uczestniczki i uczestnicy szkolenia w kolejnym dniu pracowali nad podsumowaniem analizy stanu istniejącego z uwzględnieniem zbiorowisk roślinnych, zwierząt i potencjału przyrodniczego miejsca. Zajęli się określeniem charakteru obszaru studialnego i jego możliwości pod kątem zalecanej zmiany.
W kolejnym kroku, biorąc pod uwagę dokonaną inwentaryzację i analizę przestrzeni, każda z grup przygotowała koncepcję i rekomendacje dotyczące proponowanych zmian renaturyzacyjnych i w utrzymaniu zbiorników na terenie parków. Uwzględniając w nich wzmocnienie potencjału siedliskowego i przyrodniczego obszarów studialnych oraz możliwości udostępnienia wyznaczonych stref dla mieszkańców w celach rekreacyjnych i edukacyjnych.
Wsparcie ekspertów
Przez całe szkolenie pracy warsztatowej towarzyszyły wykłady ekspertów, które miały na celu zwiększenie wiedzy osób uczestniczących na temat renaturyzacji zbiorników wodnych i zrównoważonego zarządzania otoczeniem rzek oraz pokazanie dobrych praktyk w tym zakresie.
W pierwszym dniu szkolenia Ilona Biedroń omówiła utrzymanie dolin rzecznych. Uczestnicy teorię przećwiczyli też w praktyce podczas ćwiczenia “Dno rzeki” zaczerpniętego z platformy podprad.edu.pl i z wykorzystaniem ceramicznych modeli rzek. Na koniec wszyscy wybrali się nad Potok Tyski by podsumować tematykę rzeczną w terenie.
Piotr Sikorski wprowadził uczestników w temat zakładania i utrzymania zrównoważonych ekosystemów wodnych i przywodnych w warunkach miejskich, prezentując postawy ekologiczne i typy ekosystemów, ze szczególnym uwzględnieniem preferowanej roślinności.
Jak kształtowanie roślinności w zbiornikach wodnych wpływa na poprawę jakości wód oraz czy systemy roślinne (np. pływające wyspy) mogą służyć do ich podczyszczania, wyjaśniała prezentacja Agnieszki Bańkowskiej-Sobczak z SGGW.
Łukasz Poławski z kolei przybliżył wagę dobrostanu zwierząt i zwiększania różnorodności biologicznej miast w ramach prac renaturalizacyjnych i zrównoważonego utrzymywania zbiorników wodnych.
Nie obyło się bez dobrych praktyk, które zaprezentował Sławomir Sendzielski, pokazując faktyczne działania, uwzględniające aspekty zarządcze, wdrożeniowe oraz strefowanie przy renaturalizacji zbiorników wodnych.
Eksperci wspierali osoby uczestniczące w szkoleniu również w pracy nad koncepcjami dla poszczególnych obszarów studialnych.
Nie tylko nauka
Miłym akcentem i chwilą wytchnienia oraz okazją do integracji i wymiany doświadczeń w drugim dniu szkolenia była wieczorna wycieczka nad jezioro Paprocańskie, które świetnie łączy funkcje infrastrukturalne i przyrodnicze z obszarem bardziej dzikich stref, a nawet posiada użytek ekologiczny.
Prezentacja wypracowanych koncepcji
Na koniec szkolenia wszystkie grupy zaprezentowały swoje koncepcje ekspertom oraz przedstawicielkom gospodarzy Tyskiego Zakładu Usług Komunalnych w Tychach – Róży Jaros i Agnieszce Lyszczok – Dyrektor TZUK oraz Pani Barbarze Błaszczak.
Wszystkie koncepcje spotkały się z dużym uznaniem i deklaracją, że na pewno w miarę możliwości finansowych miasta, rekomendacje grup zostaną wzięte pod uwagę w kolejnych etapach rewitalizacji parków planowanych przez miasto Tychy.
Zapraszamy do zapoznania się z prezentacjami koncepcji przygotowanych przez grupy:
- prezentacja koncepcji zagospodarowania stawu w północnej części Parku Północnego;
- prezentacja koncepcji zagospodarowania dwóch stawów w południowej części Parku Północnego;
- prezentacji koncepcji zagospodarowania Parku Łabędzi.
Szkolenie zrealizowane zostało w ramach projektu Miejskie ostoje bioróżnorodności.
Niniejszy materiał został opublikowany dzięki dofinansowaniu Narodowego Funduszu Ochrony Środowiska i Gospodarki Wodnej. Za jego treść odpowiada wyłącznie Fundacja Sendzimira.
