W dniach 8–9 maja 2025 r. w Łodzi zrealizowaliśmy praktyczne szkolenie ze strefowego utrzymania zieleni miejskiej. Uczestniczki i uczestnicy — przedstawiciele administracji, świata nauki oraz projektanci i projektantki — wspólnie uczyli się, jak w praktyce wyznaczać strefy, formułować zalecenia odnośnie ich utrzymania i prowadzić dialog z użytkownikami terenów zieleni.
Wspólna nauka przez doświadczanie
19 specjalistów z całej Polski zebrało się w Łodzi, aby na przykładzie Parku im. Adama Mickiewicza (tzw. Julianowskiego) dyskutować, jak realizować strefowanie w praktyce. Podczas intensywnych dwóch dni uczyliśmy się od siebie nawzajem, testowaliśmy metody diagnozy miejskiej przestrzeni i przyglądaliśmy się przykładom rozwiązań, które mogą zwiększać odporność miast na zmianę klimatu. Towarzyszyły nam pytania: Jak myśleć o przestrzeni w sposób systemowy? Jak łączyć potrzeby ludzi, przyrody i infrastruktury? I wreszcie — jak przekładać tę wiedzę na konkretne plany działań?
Szkolenie poprowadziła Ilona Gosk z Fundacji Sendzimira, wraz ze Sławomirem Sendzielskim, redaktorem Standardów utrzymania terenów zieleni w miastach. Całość koordynowała Barbara Surmacz-Dobrowolska. Gospodarzem szkolenia był Wydział Kształtowania Środowiska Urzędu Miasta Łodzi, reprezentowany przez Zastępczynię Dyrektora Aleksandrę Sztuka-Tulińską, która przybliżyła nam kontekst pracy warsztatowej, opowiadając o Parku Julianowskim i o najważniejszych wyzwaniach związanych z jego utrzymaniem.
Praca w terenie
Strefowanie, to podejście, które polega na różnicowaniu terenów zieleni pod względem funkcji oraz potencjału przyrodniczego. Park Julianowski – obejmujący tereny zieleni o pow. ponad 45 ha, był poligonem naszych działań. Zbiorniki wodne, rzeka Sokołówka z korytem o różnym stopniu uregulowania, las miejski, teren po pałacu – wszystkie te elementy tworzą bardzo zróżnicowaną przestrzeń, pozwalającą na poszukiwanie różnych rozwiązań związanych ze strefowaniem.
Ze względu na rozmiary parku uczestnicy szkolenia pracowali w czterech grupach. Każda z nich zajęła się inną częścią parku, prowadziła obserwacje w terenie, kierując się wytycznymi formularza opracowanego przez Sławomira Sendzielskiego. Obserwacja obejmowała analizę terenu pod kątem różnych funkcji i użytkowania, zbiorowisk roślinnych i siedlisk, oraz połączeń przyrodniczych. Uczestniczki i uczestnicy szkolenia prowadzili wywiady z użytkownikami parku, aby lepiej poznać ich potrzeby.
Po parku oprowadzała nas Aleksandra Matczak z Zarządu Zieleni Miejskiej, na co dzień opiekująca się Parkiem im. Adama Mickiewicza.
Praca koncepcyjna
Drugiego dnia szkoleń, w oparciu o przeprowadzoną dzień wcześniej obserwację terenową, mapy i informacje o parku uzyskane od jego zarządcy, uczestniczki i uczestnicy szkolenia pracowali nad określeniem:
- kontekstu (przyrodniczy/zabytkowym/urbanistyczny itp.),
- charakteru obszaru (formalny/krajobrazowy/naturalistyczny/naturalny itp.)
- identyfikacją połączeń przyrodniczych.
Biorąc pod uwagę dokonaną inwentaryzację i analizę przestrzeni, każda z grup dostała zadanie:
- podzielenia obszarów na strefy utrzymania o różnym charakterze (intensywne/średnio intensywne/ekstensywne/biocenotyczne),
- określenia dla każdej ze stref głównej grupy odbiorców i celu prac utrzymaniowych,
- sformułowania rekomendacji dotyczących utrzymania i innych działań dla każdej z tych stref.
Grupy uzgodniły założenia dotyczące terenów granicznych, aby koncepcje układały się w harmonijną całość.
Inspiracje z innych miast
Ważnym aspektem związanym z wprowadzaniem nowych zasad utrzymania zieleni jest komunikacja z użytkownikami terenu. Jak robić to w sposób konsekwentny, budujący akceptację dla zmian, opowiedziała Aleksandra Zienkiewicz z Zarządu Zieleni Miejskiej we Wrocławiu. Komunikacja z wykorzystaniem mediów społecznościowych, internetowych stron miejskich, współpraca z lokalnymi mediami i informacja w przestrzeni parków prowadzona od 2019 r., pozwoliła mieszkańcom i mieszkankom Wrocławia oswoić się z nowym podejściem do terenów zieleni.
Kolejnym wyzwaniem związanym ze strefowaniem jest zlecanie i nadzorowanie usług utrzymaniowych. Doświadczenia Warszawy z tego obszaru przybliżyła Katarzyna Podgórska z Zarządu Zieleni m.st. Warszawy. Pokazała przykłady zapisów dotyczących strefowego koszenia i grabienia, jakie wpisywane są do umów z podwykonawcami. Swoje wystąpienie zakończyła prezentacją doświadczeń z koszenia z użyciem nawigacji satelitarnej, prowadzonych w parku Morskie Oko.
Prezentacja wypracowanych koncepcji
Na koniec szkolenia wszystkie grupy zaprezentowały swoje koncepcje Aleksandrze Sztuka-Tulińskiej, zastępczyni dyrektora Wydziału kształtowania środowiska Urzędu Miasta Łodzi oraz Marzenie Przepiórkiewicz, naczelniczce Wydziału zieleni publicznej Zarządu Zieleni Miejskiej w Łodzi, która na podsumowanie prezentacji powiedziała, że w codziennej praktyce brakuje chwil, w której tak wielu specjalistów poświęca swój czas na omówienie sposobu utrzymania jednego parku. Wiele z zaprezentowanych propozycji wydaje się oczywista i Zarząd Zieleni – w miarę posiadanych zasobów – będzie stopniowo je wdrażać.
Koncepcje dla parku Mickiewicza można obejrzeć tutaj.
Szkolenie odbyło się w gościnnym Centralnym Muzeum Włókiennictwa w Łodzi, dzięki czemu – w przerwach intensywnej pracy mogliśmy poznać kilka faktów z przemysłowej historii Łodzi, a pokaz warunków pracy tkaczek sprzed 100 lat na długo pozostanie w naszej pamięci.
Szkolenie zrealizowane zostało w ramach projektu Miejskie ostoje bioróżnorodności i dofinansowane ze środków Narodowego Funduszu Ochrony Środowiska. Za jego treść odpowiada wyłącznie Fundacja Sendzimira.
