Przez dwa słoneczne dni 30–31 maja 2023 r., 15 uczestniczek i uczestników szkolenia dyskutowało we Wrocławiu, jak przekonywać decydentów i mieszkańców miast, że zdrowe ekosystemy miejskich dolin rzecznych świadczą liczne usługi, dzięki którym w mieście żyje się zdrowiej, rozwija się bioróżnorodność, zmniejsza ryzyko powodziowe.
Szkolenie zrealizowaliśmy w ramach projektu Miejskie ekosystemy dolin rzecznych, we współpracy z Koalicją Wrocławska Ochrona Klimatu, w niezwykłym miejscu, działającym na rzecz edukacji środowiskowej – Odra Centrum.
Szkolenie przeznaczone było dla przedstawicieli nauki, organizacji pozarządowych oraz instytucji publicznych, zajmujących się edukacją lub kampaniami społecznymi. Celem szkolenia było:
- pogłębienie rozumienia zagadnień związanych z oceną usług ekosystemów i postrzeganiem ich przez mieszkańców miast,
- rozwój umiejętności prowadzenia skutecznych kampanii i programów edukacyjnych, wykorzystujących dane na temat usług ekosystemów skierowanych do różnorodnych grup odbiorców.
Szkolenie poprowadziła Agnieszka Czachowska z Fundacji Sendzimira. Teorię prowadzenia kampanii społecznych przybliżyła uczestnikom Weronika Mazurek – architektka, kulturoznawczyni, projektantka komunikacji i graficzka, zaangażowana w działania Koalicji Wrocławska Ochrona Klimatu. Przykłady działań edukacyjnych prowadzonych przez Odra Centrum zaprezentował Kamil Zaręba. Aby doświadczyć, jak różnorodne formy może przyjąć edukacja ekologiczna, uczestnicy i uczestniczki wzięli udział w akcji wyławiania śmieci z koryta Odry.
W czasie prac warsztatowych w trzech grupach, uczestnicy opracowywali koncepcje działań komunikacyjnych i edukacyjnych dedykowanych miejskiemu odcinkowi doliny rzeki Ślęzy, które mają prowadzić do:
- objęcia ochroną tej doliny,
- przeprowadzenia renaturyzacji rzeki,
- wprowadzenia zrównoważonej pielęgnacji zieleni w dolinie.
Wprowadzenie do tematyki doliny Ślęzy przeprowadziła Małgorzata Piszczek, architektka krajobrazu i aktywistka zaangażowana w działania Koalicji. Po zapoznaniu się z dokumentacją, uczestnicy odbyli podróż do doliny rzeki, aby ją bliżej poznać i na miejscu rozmawiać o działaniach, które na rzecz jej ochrony zostały podjęte, jak również o wyzwaniach, przed jakimi stoją organizacje społeczne i władze lokalne, związane z dalszą ochroną rzeki.
W efekcie opracowane zostały trzy koncepcje działań edukacyjnych i kampanii społecznych.
Coś mnie łupie w kręgosłupie
Dolina Ślęzy doświadcza silnej presji urbanizacyjnej, jest szczególnie atrakcyjna dla deweloperów. Społecznicy wrocławscy dążą do nadania temu terenowi statusu zespołu przyrodniczo-krajobrazowego, aby uchronić ten cenny ekosystem przed zabudową. Członkowie grupy zajmujący się tym zagadnieniem ocenili, że najważniejsze w tej batalii jest przekonanie jak największej grupy mieszkańców o wyjątkowości doliny, która jest ważnym elementem dziedzictwa, „kręgosłupem Śląska”. Zaproponowali przeprowadzenia działań pod hasłem „coś mnie łupie w kręgosłupie”, w forme pikników edukacyjnych, połączonych z kampaniami w mediach społecznościowych. Tematyka działań koncentrowała by się na konsekwencjach zabudowania doliny: utracie usług ekosystemów oraz uciążliwości prac budowlanych. Te ostatnie miała ilustrować seria happeningów, w czasie których odtwarzane byłyby głośne dźwięki budowy i wygrodzony zostałby teren przyszłych budynków, aby pokazać mieszkańcom i mieszkankom, że stracą oni łąkę oraz na długie miesiące ciszę i spokój, którego obecnie doświadczają. Jako wskaźnik osiągnięcia założonych celów kampani wskazali objęcie doliny ochroną.
Ślęza, niech cię zalewa
Rzeka Ślęza na odcinku miejskim została znacznie przekształcona. Przekształcenia te miały służyć m.in. ochronie przeciwpowodziowej, ale okazały się w tym względzie nieskuteczne. PGW Wody Polskie opracowały koncepcję renaturyzacji rzeki, przywracającej równowagę w tym ekosystemie, jednak dotychczas nie uruchomiono prac wdrożeniowych. Uczestnicy szkolenia uznali, że kluczem do zrealizowania koncepcji jest mobilizacja mieszkańców do naciskania na decydentów. Kampania społeczna do nich adresowana miała opierać się na żarcie: zaproponowaniu mieszkańcom okolicznych osiedli – co roku zmagających się z zalanymi piwnicami – zakupu pontonu. Akcja prowadzona powinna być w czasie wysokich stanów wody, kiedy problem się nasila. „Kup ponton”– rozwiązanie absurdalne, byłoby zderzone z rozwiązaniami trwałymi: „jeśli szukasz trwałych rozwiązań, dowiedz się więcej o renaturyzacji i wspieraj ją”. Proponowane kanały dotarcia to bilboardy, konferencje z instalacjami, kampania w social mediach. Po kampanii uruchomione powinny zostać działania edukacyjne (spacery z przyrodnikami, warsztaty rodzinne, debaty z udziałem gości specjalnych), połączone ze zbieraniem podpisów pod petycją.
#włączMYłąkę
Ochrona dolin rzecznych, to m.in. właściwe pielęgnowanie zieleni na takich terenach. Coraz silniejszym trendem staje się tworzenie w dolinach ostoi dzikiej przyrody. Coraz popularniejsze stają się też łąki, zastępujące trawniki. Są nie tylko cenną bazą pokarmową dla owadów zapylających, siedliskiem dla małych zwierząt, ale również prezentują się pięknie w czasie kwitnienia i podnoszą atrakcyjność terenu.
Uczestnicy szkolenia zastanawiali się, jak zmienić podejście do pielęgnacji zieleni w dolinie Ślęzy, jak przekonać zarządców terenu (na drodze edukacji i różnych form nacisku społecznego) do zrównoważonej pielęgnacji zieleni w dolinie oraz jak budować wśród mieszkańców poparcie dla tej idei. Głównym pomysłem było pokazanie, że łąka jest ukryta pod ziemią, bo tam znajduje się bank nasion. Jeśli będzie ona pielęgnowana zgodnie z zasadami, to zakwitnie, a bioróżnorodność oraz walory estetyczne poprawią się. Uczestnicy zaproponowali prowadzenie działań edukacyjnych pod hasłem #włączMYłąkę, obejmujących spotkania informacyjne, pikniki, spacery czy akcje plakatowe.
Koncepcje zostały przedstawione na spotkaniu podsumowującym i przedyskutowane z gośćmi: Moniką Pec-Święcicką z Zarządu Zieleni Miejskiej i Mateuszem Majką – koordynatorem ds. polityki rzecznej we Wrocławiu. W spotkaniu wzięli również udział członkowie Koalicji Wrocławska Ochrona Klimatu – mamy nadzieję, że wypracowane pomysły staną się cenną inspiracją nowych działań przez nią prowadzonych.
Oprawa fotograficzna wydarzenia: Tomasz Jagodziński, https://photoplay.pl/
Projekt „Miejskie ekosystemy dolin rzecznych. Potencjał usług ekosystemów w obliczu antropogenicznych zmian klimatu” korzysta z dofinansowania o wartości 164 599,08 euro otrzymanego od Islandii, Liechtensteinu i Norwegii w ramach funduszy EOG, w ramach Programu Środowisko, Energia i Zmiany Klimatu; obszar programowy: Środowisko naturalne i ekosystemy.
Potrwa od lutego 2022 do grudnia 2023 r.
Wspólnie działamy na rzecz Europy zielonej, konkurencyjnej i sprzyjającej integracji społecznej.
