11 marca 2022 przeprowadziliśmy z mieszkańcami gminy Leśna warsztaty partycypacyjne z wykorzystaniem podejścia VISIS. W warsztacie wzięli udział przedstawiciele i przedstawicielki organizacji pozarządowych i biznesu, sołtysi, przedstawicielka Rady Seniorów, rolniczka oraz urzędnicy.
Celem warsztatów realizowanych w ramach projektu Między suszą a powodzią było wypracowanie społecznych rozwiązań dotyczących wyzwań przed jakimi stoi gmina Leśna w kontekście pojawiających się w regionie suszy i powodzi.
Jak przebiegały warsztaty?
Uczestnicy i uczestniczki zostali podzieleni na cztery grupy. Każda z nich analizowała różne aspekty związane z pojawiąjącymi się w gminie klęskami żywiołowymi z punktu widzenia środowiska, społeczeństwa, gospodarki oraz jakości życia jednostki.
Następnie uczestnicy i uczestniczki przeprowadzili analizę systemową tworząc mapę powiązań pomiędzy poszczególnymi zdefiniowanymi obszarami kierując się pytaniem „Co wpływa na to, że występuje susza lub powódź w gminie? Mapa stworzonych zależności uświadomiła im, że zmiana nawet w jednym obszarze, może poprawić funkcjonowanie całego systemu.
W dalszej części spotkania każda z grup wybrała jeden lub dwa obszary, w których jej zdaniem warto wprowadzić zmianę, aby cały system lepiej funkcjonował. Uczestnicy przedyskutowali jakie innowacje można wprowadzić, a następnie przedstawili na forum swoje pomysły.
Najlepsze, zdaniem uczestników, pomysły, były szerzej opracowywane na kolejnym etapie warsztatów.
Fot. Uczestniczki i uczestnicy w trakcie pracy grupowej.
Do jakich wniosków doszli uczestnicy spotkania?
W pracach nad koncepcjami poszczególnych strategii to edukacja społeczeństwa stanowiła najważniejszy cel. W szczególności w zakresie obiegu wody na terenach górskich, retencji krajobrazowej i wynikających z niej korzyści oraz odpowiedniego reagowania społeczności na oficjalne komunikaty związane z zarządzaniem kryzysowym podczas powodzi.
Drugą ważną kwestią, która łączyła większość proponowanych działań była aktywizacja społeczeństwa poprzez wspieranie oddolnych działań lub inicjowanie ich przez urząd gminy. Ma to prowadzić do lepszej integracji i edukacji społeczności lokalnej w Leśnej, co pozwoli jej na dbałość o wspólne zasoby wodne gminy.
Tematem, który okazał się kluczowy dla uczestników oraz powtarzany w różnych kontekstach przez różne grupy był temat odtworzenia, oraz udokumentowania dawnej wiedzy dotyczącej retencjonowania wody na obszarze gminy. Ciągłość kulturowa na tych terenach została przerwana wraz z wysiedleniem lokalnej niemieckiej społeczności po II wojnie światowej i relokacją na te tereny nowych mieszkańców zza Buga. Wiedza dotycząca współdziałania z przyrodą nie była przekazywana z pokolenia na pokolenie, podobnie jak nie kontynuowano polityki retencyjnej poprzedników. Zastane rozwiązania z czasem ulegały degradacji. Zaniedbywano urządzenia wodne, takie jak zastawki czy rowy melioracyjne lub celowo niszczono lokalną retencję, np. zwiększając powierzchnię gruntów ornych w miejscach przeznaczonych na łąki czy wycinając drzewa. Kluczowa obecnie jest więc inwentaryzacja zasobów i ich odtworzenie, by przywrócić rozsądne gospodarowanie wodą na tych terenach, w celu łagodzenia następstw suszy i przeciwdziałania niszczącym powodziom.
Fot. Piramida VISIS wypracowana w trakcie warsztatów w Leśnej.
Przebieg warsztatów oraz szczegółowo opisane koncepcje stworzone przez uczestników i uczestniczki dostępne są w raporcie ze spotkania.
