Pod względem terenów zieleni Zawiercie jest wyjątkowym miastem. W samym centrum miasta znajdują się aż trzy parki! Jednym z nich jest Park Kościuszki, którego społeczną koncepcję zagospodarowania wypracowaliśmy razem z mieszkańcami, radnymi i przedstawicielami organizacji pozarządowych w trakcie warsztatów w czerwcu i lipcu 2022.
Uczestnicy warsztatów|16 lipca 2022 r.
Badanie ankietowe wśród mieszkańców
Proces partycypacyjny rozpoczęlismy od przeprowadzenia badania online, w którym wzięło udział 117 osób mieszkających w Zawierciu. Z badania wynikało, że mieszkańcy:
- cenią spokój, który daje im przebywanie wśród natury;
- potrzebują miejsca spotkań, w którym zarówno osoby starsze, rodzice z dziećmi, jak również młodzież mogliby spędzić razem czas;
- widzą potencjał w przepływającej przez park Warcie, która buduje tożsamość zawiercian. Zawiercie pochodzi od słów “za Wartą”, a kilka kilometrów dalej, w historycznej dzielnicy Zawiercia – Kromołowie – jest jej źródło. Zawiercianie chcieliby, by była ona bardziej zadbana. Rzeka przez park płynie betonowym korytem. W rozmowach często padała potrzeba renaturyzacji tego odcinka, by brzegi obrastała zieleń oraz aby pojawiły się elementy małej architektury, na których można będzie odpoczywać w pobliżu Warty;
- potrzebują dostępu do publicznej toalety i usług małej gastronomii;
- chcieliby wprowadzenia elementów małej architektury, ścieżki edukacyjnej oraz zaplanowania nasadzeń roślin kwitnących, które nie tylko cieszą oko, ale również są pokarmem dla zapylaczy.
Badanie pokazało, że mieszkańcy i mieszkanki mają różnorodne potrzeby i warto myśleć o poszczególnych fragmentach parku jako przestrzeni dla różnego rodzaju użytkowników.
Wielu ankietowanych wskazywało na potrzebę fizycznych barier izolujących od spalin i hałasu, które wynikają z położenia parku. Z jednej strony otoczony jest regularnie uczęszczaną ulicą, a z drugiej torami kolejowymi.
Pierwsze warsztaty projektowe (25-26 czerwca 2022)
Wyniki badania stanowiły punkt wyjścia do pracy warsztatowej, którą rozpoczęliśmy od spaceru badawczego. Przeszliśmy się po parku analizując funkcjonalność obecnych rozwiązań, rozmawialiśmy o potencjalnych zmianach wartych wprowadzenia i potrzebie zbudowania tożsamości parku. Wyodrębniliśmy te obszary parku Kościuszki, które są obecnie niezagospodarowane i w których tkwi potencjał.
Wszyscy uczestnicy warsztatów byli zgodni, że park podzielić należy na strefy aktywności, a jedną z naturalnych granic jest przepływająca rzeka. Część parku, która już dziś jest zagospodarowana, miałaby pozostać strefą dla rodzin i seniorów i byłaby jedynie uzupełniona o elementy małej architektury i nowe nasadzenia. Najbardziej widoczne projektowane zmiany dotyczyły zaś części niezagospodarowanej, po drugiej stronie rzeki, w której nierzadko leżą butelki i puszki, a której wieczorem mieszkańcy starają się unikać. Naturalny spadek terenu nasunął mieszkańcom pomysł utworzenia szerokich drewnianych schodów do siedzenia oraz mini sceny plenerowej z siedziskami w formie schodów. Młodsi uczestnicy warsztatów zaproponowali, aby w parku utworzyć strefę z hamakami oraz workout.
Praca z mapą | 25 czerwca
– Staraliśmy się wykorzystać także znajdującą się w parku rzekę. Mieszkańcy szybko dostrzegli jej potencjał i pojawiły się pomysły częściowej renaturyzacji koryta, czy też stworzenia pomostów służących do odpoczynku. Wszyscy zgodnie uznali, że większego zaakcentowania wymagają wejścia do parku, być może poprzez budowę specjalnych pergoli i dodatkowych nasadzeń – mówi Maria Skotnicka, współprowadząca warsztaty.
Zobacz prezentację zawierającą inspiracje ze świata przedstawione na warsztatach.
Rozmawialiśmy także o tym ile warte są tereny zieleni oraz jakie usługi świadczą nam ekosystemy w miastach.
Drugie warsztaty projektowe (16-17 lipca 2022)
Na drugich warsztatach mieliśmy okazję sprawdzić się w pracach manualnych. Razem z architektkami uczestnicy i uczestniczki tworzyli makiety miejsc, które marzą im się w parku – kawiarni z toaletą publiczną oraz drewnianego podestu – sceny będącej miejscem do spotkań m.in. dla młodzieży, która na ten moment nie ma swojej przestrzeni w parku.
Makieta drewnianej sceny wykonana podczas warsztatów |16 lipca 2022
Drugi dzień warsztatów poprowadziła dr Magdalena Maślak ze Śląskiego Ogrodu Botanicznego w Radzionkowie. Zaproponowała nam spojrzenie na park z perspektywy zamieszkujących go stworzeń i roślinności sprzyjającej nie tylko ludzkim użytkownikom parku. Szukaliśmy w parku drzew, które wymiarami odpowiadają pomnikom przyrody, rozważaliśmy komu bądź czemu powinny służyć nasadzenia w różnych częściach parku. Uczestnicy zaproponowali grządkę edukacyjną z ziołami nieopodal placu zabaw. Mieszkańcy chcieliby, aby park ozdabiało więcej kwiatów, które cieszyłyby oko a jednocześnie stanowiły pożytek dla owadów. Dlatego w koncepcji znalazła się bioróżnorodna łąka kwietna.
Uczestnikom warsztatów dziękujemy za ogromne zaangażowanie oraz gratulujemy efektów.
Uczestnicy warsztatów na spacerze botanicznym | 17 lipca
Uczestniczki w poszukiwaniu pomników przyrody | 17 lipca
Planowanie w terenie | 17 lipca
Koncepcja zagospodarowania Parku Kościuszki
W efekcie opisanego procesu partycypacyjnego wypracowaliśmy społeczną koncepcję zmian w parku. Mieszkańcom zależało na obecności kompozycji kwiatowych, by powstała atrakcyjna i bioróżnorodna przestrzeń do spędzania czasu. Dlatego zaplanowaliśmy łąkę kwietną i rabatę edukacyjną z ziołami i warzywami, jak również pergole kwietne przy wejściach do parku od strony ulicy Tadeusza Kościuszki.
Ważnym elementem jest wygodne połączenie rowerowe parku Kościuszki z parkiem OSIR i Galerią Stara Łaźnia, na co pozwoliło wyznaczenie ścieżek rowerowych na drodze i uzupełnienie przejścia pod torami o pochylnię z myślą o rowerzystach i rodzicach małych dzieci.
Odpowiadając na potrzeby zgłaszane przez mieszkańców przewidzieliśmy sezonową kawiarnię z całoroczną publiczną toaletą oraz rózne przestrzenie do wypoczynku i rekreacji.
Sezonowa kawiarnia z toaletą, wizualizacja Natalia Walas
Zaplanowaliśmy też renaturyzację koryta Warty tak, by brzegi piętrowo porastała odpowiednio dobrana roślinność, która pomoże oczyścić wodę opadową, spływającą do rzeki. Funkcje rekreacyjne umożliwią ławki i siedziska okalające drzewa. Zaprojektowaliśmy je tak by nie pogarszały warunków życia drzew i ograniczały degradację brzegu rzeki, kumulując aktywność użytkowników w jednym miejscu.
Miejsce do wypoczynku i kontaktu z rzeką, wizualizacja Natalia Walas
Ławka okalająca drzewo, wizualizacja Natalia Walas
W koncepcji uzględniliśmy również strefę hamakową, workout i niski park linowy dla dzieci.
Strefa hamakowa, wizualizacja Natalia Walas
Wszystkie planowane zmiany możesz obejrzeć na poniższych schematach: