W drugim procesie partycypacyjny, w ramach projektu Zielone Zawiercie zajęliśmy się obszarem Źródeł Czarnej Przemszy w Bzowie. Teren ten ma duży potencjał jako miejsce spotkań i kontaktu z przyrodą a mieszkańcy aktywnie wyrażali potrzebę zadbania o niego w ramach budżetu partycypacyjnego. Źródła to nie tylko miejsce wypoczynku dla mieszkańców Bzowa, ale również przez swoje położenie w otulinie Parku Krajobrazowego Orlich Gniazd mogą być miejscem odpoczynku dla turystów korzystających ze szlaku pieszo-rowerowego.
Społeczną koncepcję zagospodarowania tego terenu opracowaliśmy razem z mieszkańcami, radnymi, przedstawicielami organizacji pozarządowych i innymi interesariuszami w trakcie spotkań i warsztatów, które zakończyły się w lutym 2023 r. W naszych spotkaniach wzięło udział 50 osób.
Badanie ankietowe wśród mieszkańców
Proces partycypacyjny rozpoczęliśmy od przeprowadzenia badania online, w którym wzięło udział 58 osób mieszkających w Zawierciu. Z badania wynikało, że:
- miejsce służy mieszkańcom do spacerowania, rekreacji, relaksu, jeżdżenia na rowerze, spotkań ze znajomymi czy kontaktu z przyrodą;
- mieszkańcy widzą następujące atuty: ciszę, spokój, możliwość czerpania wody, piękny krajobraz, naturalność, łatwy dojazd, lokalizację, potencjał, urokliwość tego miejsca;
- postrzegają miejsce jako zadbane ale zwracają uwagę na zniszczoną infrastrukturę;
- uważają za najpotrzebniejsze:
- montaż oświetlenia;
- wzbogacenie szaty roślinnej, szczególnie kompozycji kwiatowych;
- zapewnienie miejsc sprzyjających ptakom i owadom;
- zwiększenie liczby ławek, pojemników na psie odchody, koszy na śmieci;
- wymianę nawierzchni na nową;
- uatrakcyjnienie wizualne;
- stworzenie miejsc piknikowych z możliwością opalania i toalety publicznej;
Ponad 60% respondentów wskazało, że Źródła Czarnej Przemszy powinny być przede wszystkim przestrzenią spokojnej, cichej rekreacji i miejscem spacerów. 50% widzi w tej okolicy ważną atrakcję turystyczną Jury. Jeśli chodzi o główne potrzeby użytkowników, to podzieliły się one na trzy grupy: zapewnienie miejsca rekreacji rodzinom z dziećmi, poprzez stworzenie miejsc atrakcyjnych i bezpiecznych dla dzieci; wykreowanie miejsc spotkań dla lokalnej społeczności; zbudowanie charakteru sportowo-rekreacyjnego (poprzez ścieżkę rowerową i miejsca piknikowe).
Mieszkańcy zaproponowali wprowadzenie następujących zmian:
- oczyszczenie terenu i systematyczne prace porządkowe;
- remont obudowy betonowej zbiornika lub inne zagospodarowanie jego brzegów np. renaturyzację;
- monitoring;
- zagospodarowanie skarpy;
- modernizację placu zabaw i stworzenie zjazdu dla wózków;
- kładkę nad zbiornikiem;
- usunięcie betonu i zastąpienie go zielenią np. łąki kwietne, nasadzenia kwiatowe;
- oznaczenie/opis miejsca;
- stworzenie ścieżki przyrodniczej, z tablicami edukacyjnymi z zagadkami.
Pierwsze warsztaty projektowe (8-9.10.2022)
Na pierwszych warsztatach skupiliśmy się na wypracowaniu wizji i podziału funkcjonalnego terenu. Warsztaty rozpoczęliśmy od spaceru badawczego, na którym obeszliśmy cały teren zwracając uwagę na jego potencjał, jak i wyzwania. Wykorzystaliśmy również formularz oceny miejsca metody PPS (Project for Public Spaces). Wiedza pozyskana w czasie spaceru, a także uwzględnienie wyników badania ankietowego było dobrym materiałem wyjściowym do analizy obecnej sytuacji. Pozwoliły rozpocząć prace nad wizją tego terenu. Większość osób biorących udział w warsztacie opowiedziało się za jak najbardziej naturalnym zagospodarowaniem. Interesariusze rozumieli konieczność uwzględnienia potrzeb przyrody w dobie zmian klimatycznych, jednocześnie zależało im na podniesieniu atrakcyjności wizualnej i turystycznej miejsca.
Na warsztatach zdefiniowaliśmy kto będzie użytkownikiem tego miejsca, jakie aktywności będą się odbywały i jakiego rodzaju wyposażenie jest do tego potrzebne. Bardzo ważną kwestią dla uczestników warsztatów było zaplanowanie tej przestrzeni w sposób, który umożliwi identyfikację i wpłynie na rozpoznawalność Źródeł Czarnej Przemszy w regionie. Po określeniu wizji i przyszłych użytkowników terenu wypracowaliśmy ogólną koncepcję zagospodarowania, z podziałem na poszczególne funkcje i strefy aktywności, wraz z infrastrukturą. Ważną kwestią było również podjęcie decyzji o rozszczelnieniu betonowego obrzeża zbiornika wodnego i wprowadzeniu nasadzeń.
Drugie warsztaty projektowe (19-20 listopada 2022)
Na drugich warsztatach, wypracowaliśmy szczegółowe rozwiązania dla wybranych obszarów oraz dobraliśmy elementy wspierające przyrodę. Warsztat odbywał się w podziale na grupy robocze, które zajmowały się różnymi przestrzeniami. Każda grupa robocza zanim rozpoczęła prace projektowe miała okazję do zapoznania się z dobrymi praktykami, inspiracjami z innych terenów zieleni w Polsce i na świecie. Następnie każda grupa zaprezentowała wypracowane rozwiązania na forum i zostały one poddane dyskusji. Na zakończenie, przy wsparciu specjalistki zajęliśmy się doborem roślin i rozwiązań sprzyjających przyrodzie oraz retencji.
Społeczna koncepcja zagospodarowania
W efekcie opisanego procesu partycypacyjnego wypracowaliśmy społeczną koncepcję zmian w sąsiedztwie Źródeł. Przyświecało jej hasło stworzenia miejsca, które zwiększy rozpoznawalność Źródeł Czarnej Przemszy w regionie.
Zależało nam również na stworzeniu możliwości do rekreacji dla róznych grup odbiorców, tak by korzystali z tej przestrzeni wzajemnie sobie nie przeszkadzając. Trójkąt wypoczynkowy w okolicach remizy strażackiej pozwoli na spotkania sąsiedzkie, strefa dziecięca zapewni miejsce do zabawy i kontaktu z przyrodą najmłodszym mieszkańcom, a przy zbiorniku pojawi się huśtawka dla zakochanych. Całość uzupełnią liczne elementy małej architektury i ścieżka sensoryczna pozwalająca na kontakt z przyrodą z wykorzystaniem wszystkich zmysłów.
Ważne było wprowadzenie zieleni izolacyjnej, która odgrodzi teren wizualnie i akustycznie od ulic, zwiększając komfort korzystających z niego osób. Zasadzenie dodatkowych drzew również zostało zaplanowane tak, by zapewniać cień w letnie dni. Część nasadzeń pełni natomaist funkcje osłonowe, przesłaniając niektóre elementy budynków, tak by poprawić estetykę miejsca. Poczucie, że teren jest “zadbany” stanowiło jedną z ważnych potrzeb mieszkańców.
Ważnym działaniem jest również przewidziana renaturyzacja części brzegów zbiornika i wykorzystanie roślinności do oczyszczenia wody, która obecnie jest w złym stanie. Fontanna ma za zadanie dodatkowo napowietrzać wodę.
Koncepcja nasadzeń ma sprzyjać zwiększeniu bioróżnorodności miejsca i ochronie wody ze źródeł i w zbiorniku.
Chcesz dowiedzieć się więcej? Pełen opis koncepcji znajdziesz tutaj.
